Αξιότιμες κυρίες και κύριοι,
Σας καλωσορίζω στο 1ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Δημοκρατία: Μύθος ή πραγματικότητα;».
Αν εξετάσουμε τη διάρκεια λειτουργίας των διάφορων πολιτικών συστημάτων, από την εμφάνιση της πολιτειακής ζωής μέχρι σήμερα, θα διαπιστώσουμε ότι η δημοκρατία λειτουργούσε ως πολιτικό σύστημα μόνο στην αρχαία Αθήνα για 200 περίπου χρόνια.
Το πολιτικό σύστημα που εφαρμόστηκε από το 1879 και ισχύει μέχρι σήμερα ήταν αυτό της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, το οποίο ήταν αποτέλεσμα των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Να σημειωθεί ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των πληθυσμών στους οποίους εφαρμόστηκε, που δεν ξεπερνούσε το 10% του συνολικού πληθυσμού, συμμετείχε στην εκπαίδευση. Το υπόλοιπο 90% δεν είχε λάβει κάποια μόρφωση, κάτι που ίσχυε και για την ελληνική επικράτεια μετά την Απελευθέρωση. Για την εποχή του, λοιπόν, ίσως ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να εφαρμοστεί, με δεδομένο το γεγονός ότι η δημοκρατία χρειάζεται εγγράμματους πολίτες.
Σήμερα, 100 και πλέον χρόνια μετά, παρότι έχουν αντιστραφεί οι όροι αναφορικά με το μορφωτικό, βιοτικό, τεχνολογικό, κοινωνικό επίπεδο των πληθυσμών, το πολιτικό σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας εξακολουθεί να λειτουργεί με τον ίδιο σχεδόν τρόπο από την εποχή της εμφάνισής του. Ενώ, δηλαδή, έχουμε μια ραγδαία αύξηση του μορφωτικού και βιοτικού επιπέδου των πληθυσμών, αντίθετα παρατηρείται στασιμότητα στην εξέλιξη των πολιτικών διαδικασιών. Αποτέλεσμα αυτής της στασιμότητας και της συγκέντρωσης της εξουσίας στις κομματικές ολιγαρχίες είναι η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και του πολιτικού συστήματος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Συνοπτικά, λοιπόν, στην ιστορία των πολιτικών συστημάτων από την εποχή της εμφάνισης μιας μορφής πολιτειακής οργάνωσης στην Κνωσό της Νεολιθικής Εποχής το 5.000 π.Χ. μέχρι σήμερα, αφαιρώντας τα 200 περίπου χρόνια της δημοκρατίας της αρχαίας Αθήνας και τα 100 και πλέον χρόνια του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, συνεπάγεται ότι για 6.700 χρόνια περίπου στην ανθρωπότητα κυριαρχούσαν απόλυτα, θεοκρατικά, ολιγαρχικά, αυταρχικά και τυραννικά πολιτικά συστήματα. Επομένως, η δημοκρατία, εάν υπάρχει, βρίσκεται σε νηπιακή μορφή.
Τις τελευταίες μέρες ζήσαμε μια ενδιαφέρουσα κατάσταση κατά την οποία ο απερχόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, παρουσιάζεται ως το πρόσωπο το οποίο με τις πολιτικές του υπερασπίστηκε τη δημοκρατία και τα δικαιώματα όλων των πολιτών ανεξαρτήτως καταγωγής, θρησκείας, φύλου, χρώματος και φυλής.
Στην αντίπερα όχθη, ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, παρουσιάζεται ως ο πρόεδρος που προγραμματίζει αναίρεση δημοκρατικών διαδικασιών, υπερασπίζεται τον απεγκλωβισμό από την πολιτική ορθότητα και αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό το άνοιγμα των συνόρων, την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, ανθρώπων και ιδεών, την ανάμιξη πολιτιστικών χαρακτηριστικών. Παρουσιάζεται δηλαδή ως εκφραστής του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού.
Από τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν γίνεται σαφές ότι στα υπάρχοντα πολιτικά συστήματα ο βαθμός δημοκρατικότητας διακυβέρνησης μιας χώρας εξαρτάται αποκλειστικά από το πρόσωπο που ηγείται της κυβέρνησης. Επομένως, η εναλλαγή ηγετών επιφέρει αλλαγές στο βαθμό δημοκρατικότητας του πολιτικού συστήματος. Αυτό το σημαίνει ότι το πολιτικό σύστημα δίνει στον εκάστοτε πρόεδρο τη δυνατότητα να ασκήσει προσωπική πολιτική. Με τον τρόπο αυτό το πρόσωπο-κυβερνήτης συνδέεται με το βαθμό δημοκρατικότητας διακυβέρνησης μιας χώρας και όχι με το βαθμό δημοκρατικότητας ή μη του πολιτικού συστήματος, γεγονός που βρίσκει εφαρμογή και στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα. Επομένως, έχει δίκιο ο βουλευτής της ΝΔ σήμερα όταν απευθυνόμενος στο ΣΥΡΙΖΑ δηλώνει ότι «κάνετε ό,τι γουστάρετε», όπως είχε δίκιο και ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ όταν κατηγορούσε την κυβερνώσα ΝΔ για την ίδια συμπεριφορά.
Γίνεται σαφές λοιπόν ότι οι σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες μόνο κατ’ επίφασιν μπορούν να θεωρηθούν δημοκρατίες, καθώς σε αυτές τα πρόσωπα είναι εκείνα που παίζουν κυρίαρχο ρόλο στο βαθμό δημοκρατικότητας με τον οποίο κυβερνάται μια χώρα. Αν δεχτούμε αυτόν τον συλλογισμό, τότε κάθε πολιτικό σύστημα δεν είναι τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από μια εναλλασσόμενη μοναρχία, ολιγαρχία, κομματοκρατία, βασιλεία ή όπως αλλιώς μπορεί να την ονομάσει κανείς, σίγουρα όμως δεν είναι δημοκρατία.
Επομένως, το πρόβλημα είναι συστημικό. Αφορά δε, τους κανόνες και τις διαδικασίες των πολιτικών συστημάτων. Βασική προϋπόθεση, λοιπόν, για την εκ νέου οργάνωση ενός πολιτικού συστήματος είναι η θεσμοθέτηση να γίνει από πολίτες που διαθέτουν ένα επίπεδο πολιτικής παιδείας. Αυτό σήμερα φαίνεται ότι δεν υπάρχει. Αν δηλαδή επιχειρούσαμε να συγκρίνουμε το επίπεδο της πολιτικής σκέψης των σημερινών κοινωνιών θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αντίστοιχο με εκείνο της προκλεισθένειας εποχής.
Υπάρχει λοιπόν πολύς αγώνας και πολλή δουλειά μπροστά μας για να βελτιώσουμε το επίπεδο της πολιτικής παιδείας της χώρας μας και να απεγκλωβιστούμε από το ευρωπαϊκό μοντέλο διακυβέρνησης, το οποίο επιβλήθηκε στην Ελλάδα μετά την Απελευθέρωση. Γιατί ως χώρα οφείλουμε να έχουμε τη δική μας πολιτική πρόταση, που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και θα μας οδηγήσει στην επανασύνδεση με τις ρίζες του ιστορικού μας παρελθόντος.
Και αυτό δεν το έχει ανάγκη μόνο η Ελλάδα, αλλά και η ίδια η Ευρώπη, η οποία χωρίς την Ελλάδα δεν μπορεί να δημιουργήσει τη δική της ταυτότητα, γιατί ο διάλογος που ξεκίνησε κατά το Μεσαίωνα μεταξύ των λογίων για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας δεν τελεσφόρησε και η Ευρώπη άρα δεν μπορεί να μας διδάξει τη δημοκρατία. Θεωρούμε ότι η σημερινή Ευρώπη οφείλει να αρχίσει ένα νέο διάλογο για την οικοδόμηση ευρωπαϊκής ταυτότητας, η οποία όμως δε θα αναζητήσει στηρίγματα σε συμφέροντα και σκοπιμότητες, αλλά σε συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά και διαχρονικές αξίες των λαών της Ευρώπης. Αξίες που έχουν τις ρίζες τους στον ελληνικό πολιτισμό, ο οποίος έχει προσφέρει στον ευρωπαϊκό αξίες όπως η γλώσσα, η παιδεία, οι τέχνες, η επιστήμη, το λατινικό και το κυριλλικό αλφάβητο και πάνω απ’ όλα η πολιτική και η δημοκρατία.
Γίνεται λοιπόν σαφές ότι στόχος του συνεδρίου αυτού είναι η αρχή μιας προσπάθειας για την αναβάθμιση της σύγχρονης πολιτικής σκέψης και παιδείας, γιατί η πολιτική σκέψη και παιδεία στην Ελλάδα υποφέρουν από την αναχρονιστική αντίληψη που το ίδιο το πολιτικό σύστημα έχει ενσταλάξει στους Έλληνες, ότι με την πολιτική ασχολούνται μόνο οι πολιτικοί. Και αυτό φαίνεται από τη διαπίστωση που κάναμε όταν στείλαμε προσκλήσεις σε συναδέλφους ακαδημαϊκούς και εκπαιδευτικούς για να συμμετάσχουν στο συνέδριο, οι οποίοι μας δήλωναν ότι είναι εκτός του γνωστικού τους αντικειμένου. Όμως η δημοκρατία δεν είναι γνωστικό αντικείμενο. Η αδυναμία να εισηγηθείς για το πολιτικό σύστημα δεν σημαίνει έλλειψη γνώσης του γνωστικού αντικειμένου που διδάσκεις, σημαίνει όμως έλλειψη πολιτικής σκέψης και παιδείας, που θα έπρεπε να έχει ο κάθε Έλληνας πολίτης.
Η δημοκρατία προϋποθέτει πολιτική και όχι κομματική παιδεία. Και οι κομματικές κυβερνήσεις φαίνεται ότι δεν θέλουν να προωθήσουν την πολιτική παιδεία στην εκπαίδευση και κατ’ επέκταση στην κοινωνία. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που η σύγχρονη ελληνική κοινωνία παρουσιάζει έλλειμμα πολιτικής παιδείας, πλεόνασμα όμως κομματικής. Για παράδειγμα τα κόμματα ως μεμονωμένοι οργανισμοί στις εκλογές ανάδειξης προέδρων από τη βάση, έδωσαν τη δυνατότητα ψήφου και στον Ελληνισμό της Διασποράς. Αντίθετα, και παρότι το θέμα απασχολεί την πολιτική σκηνή επί δεκαετίες, τα ίδια κόμματα ως κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να κάνουν το ίδιο και για τις εθνικές εκλογές.
Το συνέδριο, λοιπόν, στοχεύει στο να δώσει βήμα σε κάθε πολίτη ώστε να διατυπώσει τις απόψεις του για τις θετικές και αρνητικές λειτουργίες του πολιτικού συστήματος και ίσως με τον τρόπο αυτό να συμβάλλει στη βελτίωσή του. Επιτέλους, είναι καιρός να καταρριφθούν τα ταμπού και να μιλήσουμε ανοιχτά για θέματα δημοκρατίας, πολιτικού συστήματος, εξουσίας, χρήματος, πολέμων, θρησκείας, μεταναστευτικής κρίσης, τρομοκρατίας. Ίσως μοιάζει ουτοπία, αλλά ας μην ξεχνάμε πως όλα τα οράματα της ανθρωπότητας φάνταζαν ουτοπικά μόνο μέχρι να πραγματοποιηθούν.
Το συνέδριό μας τιμούν με την παρουσία τους:
- ο Πρόεδρος της Ένωσης Κεντρώων κ. Βασίλης Λεβέντης,
- ο Βουλευτής Αχαϊας κ.Θεόδωρος Παπαθεοδώρου, ως εκπρόσωπος της Προέδρου του ΠΑΣΟΚ κ. Φώφης Γεννηματά,
- ο π. Πρόεδρος της Βουλής κ. Απόστολος Κακλαμάνης,
- ο Βουλευτής Αχαΐας κ. Ανδρέας Ριζούλης, ως εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Νικολάου Βούτση
- ο π. Υφυπουργός Εξωτερικών κ. Γρηγόρης Νιώτης, ο οποίος θα πραγματοποιήσει ομιλία με θέμα: «Η ατελής δημοκρατία», και
- η Βουλευτής Β΄ Αθηνών Ν.Δ, πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, κυβερνητική εκπρόσωπος και δημοσιογράφος κ. Σοφία Βούλτεψη, η οποία θα πραγματοποιήσει ομιλία με θέμα: «Δημοκρατία: Πολύτιμη και εύθραυστη κινδυνεύει στα χέρια των «χειριστών» της» και
- ο Πρόεδρος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, κ. Θεόδωρος Κικινής.
Ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής
Παντελής Γεωργογιάννης